Kaitan antara orang Melayu, bahasa Melayu dan Islam di Malaysia

oleh: Muhammad Safwan bin Mohd. Noor Azmi

wanza348@gmail.com

Bilamana mahkamah tinggi memutuskan penggunaan kalimah Allah diberi kebenaran kepada penerbitan akhbar mingguan Herald, pelbagai persepsi dan pandangan timbul dalam kalangan masyarakat baik yang menyokong mahupun membantah. Isu pokoknya ialah sama ada boleh atau tidak perkataan Allah digunakan oleh masyarakat bukan Islam di negara ini.

Sebelum kita memahami isu ini dengan lebih lanjut, pembaca perlu mengenalpasti terlebih dahulu kandungan yang terdapat dalam Perkara 152. Artikel ini memperuntukkan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi dan bahasa kebangsaan. Kemudiannya, ia telah diwartakan oleh Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong pada 1 September 1967. Selain itu juga, dinyatakan secara jelas bahawa tulisan jawi merupakan sebahagian daripada bahasa Melayu selain tulisan rumi atau Roman.

Walau bagaimanapun, kesepakatan daripada Angkatan Sasterawan ’50 (Asas ‘50) semasa Kongres Bahasa ke-3 pada tahun 1956 telah membuat keputusan untuk menghapuskan tulisan jawi dan diganti dengan rumi demi mengangkat darjat bahasa Melayu ke tahap yang lebih tinggi. Secara idealisnya, bahasa Melayu dan bahasa Indonesia dapat bersama-masa menjadi lingua franca di wilayah nusantara.

Hal ini telah menyebabkan Tan Sri Mohamed Khir Johari, Menteri Pelajaran pada ketika itu, melakukan reformasi dalam pendidikan negara apabila menghapuskan tulisan jawi sebagai tulisan utama dan tulisan pengantar kepada Bahasa Melayu.

Implikasinya, sebilangan generasi hari ini didapati kurang mahir dalam tulisan jawi dan tidak tahu membaca Al-Quran. Selain itu, penerbitan Utusan Melayu dalam tulisan jawi menjadi semakin tidak popular dengan penerbitan sekali sahaja dalam seminggu sebagai menjaga hati generasi lama dan peminat tulisan jawi.

Jikalau kita merujuk sejarah lampau, kekuatan Melayu bergantung kepada 3 faktor utama, iaitu Islam, bahasa Melayu dan amalan adat-istiadat secara warisan. Sekalipun kita pernah dijajah sekian lama, iaitu kira-kira 446 tahun, namun ketiga-tiga faktor tersebut masih kekal utuh sehingga hari ini.

Persoalannya, bagaimanakah proses tersebut berlaku?

BAHASA MELAYU

Penyerapan diksi daripada Arab/Islam yang begitu banyak sekali dalam bahasa Melayu telah menyebabkan berlakunya proses islamisasi terhadap bahasa Melayu secara tidak langsung. Contohnya, perkataan seperti alim, abah, kerusi, sahsiah, kamus, subuh, maklumat, iklan dan lain-lain lagi yang seumpama dengannya. Hal ini telah menyebabkan penggunaan bahasa Melayu berlaku secara meluas dalam pelbagai lapangan dan seterusnya membentuk akal budi, jati diri, pandangan alam dan keperibadian orang Melayu secara keseluruhannya.

Akibat daripada proses ini, perkembangan Islam di Nusantara pada abad ke-15 berlaku dengan pesat dan mudah diterima oleh seluruh masyarakat Melayu baik dari keturunan raja-raja sehinggalah golongan masyarakat marhaen. Kemajuan yang dicapai melalui perkembangan ilmu dan teknologi menerusi bahasa Melayu menjadikan Melaka sebagai sebuah pelabuhan terkenal seantero dunia pada ketika itu.

Namun begitu, perasaan kecewa dan terkilan timbul bilamana terdapat para pemimpin negara yang cuba menafikan kehebatan bahasa Melayu dengan beranggapan bahawa bahasa Melayu cuma bersifat tempatan dan tidak maju dengan mengemukakan hujah-hujah yang tidak berasas!

Lebih mendukacitakan lagi, ada pula yang cuba berlagak pandai dengan mengubah bahasa Melayu kepada bahasa Malaysia demi keharmonian dan perpaduan negara. Walhal, bahasa Portugis yang digunakan di Brazil tidak pula ditukar menjadi bahasa Brazil atau bahasa Sepanyol di Argentina ditukar ganti menjadi bahasa Argentina!

Sebenarnya, penggunaan istilah ‘bahasa Malaysia’ sebagai galang ganti kepada bahasa Melayu tidak akan membentuk keharmonian dan perpaduan di dalam negara kita yang memiliki kepelbagaian agama, bangsa, ras, etnik, adat dan budaya. Sebaliknya, kecenderungan berlakunya salah faham dan kecelaruan dalam masyarakat menjadi semakin tinggi.

Penggunaan istilah ‘bahasa Malaysia’ didapati seolah-olah kita membenarkan penyerapan semantik dan nilai-nilai yang terdapat dalam bahasa-bahasa yang lain seperti Mandarin, Tamil, Inggeris, Kadazan, Iban, orang Asli dan sebagainya. Proses ini dikhuatiri menjadi penyebab berlakunya de-islamisasi secara halus dan tersembunyi sebagaimana yang berlaku di Indonesia kini.

ISU KALIMAH ALLAH

Isu hangat berkenaan penggunaan kalimah Allah oleh akhbar mingguan Herald menimbulkan kemarahan dalam kalangan orang Islam kerana semantiknya bakal menimbulkan kecelaruan dan salah faham dalam masyarakat Malaysia.

Tidak salah sekiranya kalimah Allah digunakan untuk membandingkan antara agama Islam dengan agama dan kepercayaan yang lain. Namun begitu, jika kalimah Allah digunakan sebagai penyampaian dakwah oleh bukan Islam, ia boleh menimbulkan ketegangan dan perseteruan antara agama tanpa dapat dikawal lagi.

Dalam Islam, konsep Allah itu sangat berbeza daripada pemahaman bukan Islam sebagaimana yang dinyatakan dalam Surah Al-Ikhlas. Begitu juga sekiranya pembaca merujuk Kamus Dewan edisi ke-4, makna Allah ialah Yang Esa (tunggal). Bukan triniti, God the Father, God the Son mahupun the Holy Ghost.

Malahan, perkara ini turut bertentangan dengan pendirian Vatican yang menolak penggunaan kalimah Allah untuk merujuk sebagai tuhan mereka. Jadi, apakah alasan sebenar akhbar mingguan Herald dalam hal ini?

Selain daripada itu, sikap sebilangan ahli politik Melayu-Islam (UMNO, PAS dan PKR) yang mendiamkan diri daripada mengemukakan sokongan terhadap bantahan penggunaan kalimah Allah oleh Herald amatlah dikesali. Demi menagih undi, isu agama sanggup diperjudikan sebagai modal politik dan kepentingan masing-masing tanpa memikirkan nasib untung orang Melayu-Islam di kemudian hari.

Saya berpandangan bahawa isu ini bukan hanya melibatkan isu agama semata-mata sebaliknya turut melibatkan isu bahasa Melayu dan perpaduan negara. Tanggapan salah masyarakat hari ini terhadap isu tulisan jawi yang hanya diajar (kalau ada) dalam mata pelajaran Pendidikan Islam sahaja adalah salah kerana tulisan jawi merupakan sebahagian daripada bahasa Melayu. Maka, kewajaran tulisan jawi untuk diperjuangkan semula supaya dimuatkan bersama dalam sukatan mata pelajaran bahasa Melayu mempunyai asasnya. Dasar-dasar seperti PPSMI, pemansuhan tulisan jawi dan istilah bahasa Malaysia perlu ditolak bulat-bulat kerana bertentangan dengan Perkara 152.

Oleh yang demikian, saya menyeru agar semua pihak akur dengan kontrak sosial dan perkara-perkara yang terkandung dalam Perlembagaan tanpa sebarang pertikaian. Selain itu, Rukun Negara yang menjadi tiang seri dalam membina negara bangsa perlu dihayati tanpa rasa berbelah bahagi demi merealisasikan 1 Malaysia.

Beliau merupakan Exco Pendidikan dan Penyelidikan, Persatuan Kebangsaan Pelajar Islam Malaysia.